Το πράσινο του φάρου «δείχνει» το λιμάνι

ΜΙΑ ΛΩΡΙΔΑ ΓΗΣ,ίσα που να χωράει ένα αυτοκίνητο, ενώνει τη στεριά με το νησάκι του φάρου Αξιού- κυριολεκτικά στη μέση του πουθενά. Τον χειμώνα η βροχή και τα κύματα σκεπάζουν το λεπτό πέρασμα και μένει μόνο η λάμψη του φάρου. Πρόκειται για το άγνωστο νησάκι Καβούρα στο Δέλτα του Αξιού, μία ανάσα από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, που φιλοξενεί έναν από τους σημαντικότερους ραδιοφάρους για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στη Βόρεια Ελλάδα. «Μπαίνοντας το καράβι στο λιμάνι πρέπει να διαγράφει πορεία "στο πράσινο του φάρου", να κοιτάζει δηλαδή μόνο την πράσινη ακτίνα στρίβοντας το τιμόνι δεξιά ώσπου να "δει" τον κεντρικό ραδιοφάρο στη νέα παραλία της Θεσσαλονίκης και να φθάσει με ασφάλεια στη γράδα» λέει στα «ΝΕΑ» ο φαροφύλακας στο Δέλτα του Αξιού, επικελευστής του Πολεμικού Ναυτικού Θωμάς Αρμάγος. «Βαδίζω στο νερό» Ο «φύλακας των πλοίων» επισκέπτεται τον ραδιοφάρο δύο φορές την εβδομάδα για να βάλει μπροστά τις απαρχαιωμένες πετρελαιοκίνητες μηχανές και να φορτίσει τους συσσωρευτές με ηλεκτρικό ρεύμα. «Η μοναξιά στον φάρο είναι δύσκολη. Κάπου κάπου έρχεται κάποιος ψαράς και περνάει η ώρα. Όταν φουσκώνει η θάλασσα τον χειμώνα, ο δρόμος χάνεται. Φοράω λαστιχένιες μπότες ώς τη μέση και βαδίζω στο νερό» λέει ο φαροφύλακας, που «σώζει» τα πλοία από τα αβαθή και την ομίχλη της Θεσσαλονίκης εδώ και τέσσερα χρόνια. Ο ραδιοφάρος στο Δέλτα του Αξιού, με φωτοβολία επτά ναυτικών μιλίων, αντικατέστησε το 1960 τα μικρότερα πλωτά «φαναράκια» που οδηγούσαν μέχρι τότε τους ναυτικούς σε ασφαλές επίνειο. Κατασκευάστηκε από τη σουηδική εταιρεία Αga κι εκτός από τα φωτεινά εκπέμπει και ηχητικά σήματα. Μαζί με τον πέτρινο φάρο του Αγγελοχωρίου οριοθετούν την είσοδο του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Ο υπαξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού (σε αυτό υπάγεται η Υπηρεσία Φάρων) είναι μαζί με ακόμη δύο συναδέλφους του υπεύθυνος για περίπου 30 «φανάρια» από τον Αγιόκαμπο Λάρισας έως τη Μηχανιώνα. «Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 οι φαροφύλακες ζούσαν στον φάρο του Αξιού με τις οικογένειές τους, αφού η τεχνολογία της εποχής δεν τους επέτρεπε να απουσιάζουν. Αυτό δεν συμβαίνει πλέον, αλλά ενδέχεται ανά πάσα στιγμή να κληθούμε για αποκατάσταση βλάβης σε οποιονδήποτε φάρο της περιοχής αρμοδιότητάς μας».

read more “Το πράσινο του φάρου «δείχνει» το λιμάνι”

Oι άγρυπνοι φύλακες των θαλάσσιων δρόμων

Oι άγρυπνοι φύλακες των θαλάσσιων δρόμων [1]

Τον ρόλο των φάρων στη ναυσιπλοΐα, τα προβλήματα που παρουσιάζουν σήμερα και την πιθανή αξιοποίησή τους ως μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς στο μέλλον εξετάζει η έκθεση «Πέτρινοι φάροι: από το χθες στο σήμερα», που εγκαινιάστηκε χθες στην Αποθήκη Γ της πρώτης προβλήτας του ΟΛΘ και θα λειτουργεί καθημερινά μέχρι τις 26 Οκτωβρίου από τις 9 το πρωί ως τις 9 το βράδυ.
Επιμέλεια Ελένη Ανδρικοπούλου
Από την εποχή των μυθικών περιπλανήσεων του Οδυσσέα, η θάλασσα υπήρξε ο κατ’ εξοχήν χώρος του διαμετακομιστικού εμπορίου και εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να κρατά τα σκήπτρα στον τομέα αυτό, καθώς οι διεθνείς μεταφορές προϊόντων ακολουθούν θαλάσσιους δρόμους σε ποσοστό που ξεπερνά το 80%. Στους δρόμους αυτούς οι άνθρωποι προσπαθούσαν να προσανατολιστούν αρχικά παρατηρώντας τα αστέρια και τη διεύθυνση των ανέμων καθώς και παράκτια σημεία αναφοράς, κάτι που τους οδήγησε πρώτα στο άναμμα φωτιάς στα επικίνδυνα ακρωτήρια και κατόπιν στην κατασκευή των πρώτων φάρων του κόσμου, που εμφανίστηκαν στη Μεσόγειο. Μεταξύ τους και ο πασίγνωστος Φάρος της Αλεξάνδρειας -ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου- που χτίστηκε στη νησίδα Φάρος από τον Σώστρατο τον Κνίδιο και θεωρείται το κτίσμα που καθιέρωσε τον αρχιτεκτονικό τύπο όλων των μεταγενέστερων φάρων, ενώ το όνομα του νησιού έγινε συνώνυμο μ’ αυτό το είδος κατασκευής.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΦΑΡΩΝ «Οι φάροι πάνε να κλείσουν. Είναι ένα γεγονός που το βλέπουμε να συμβαίνει σιγά σιγά στην Ελλάδα. Δεν θα μπορούσε να γίνει μια κίνηση από πλευράς ανθρώπων που έχουν θέση και περνάει η γνώμη τους; Θα μπορέσουν οι φάροι να συντηρηθούν και να μείνουν στολίδια μέσα στο Αιγαίο; Να μείνουν και να έχουν ζωή, όχι κλειδωμένοι με αράχνες μέσα... Τι θα απογίνουν οι φάροι μας;». Στην απορία αυτή του Φ. Ποντίκη, όπως διατυπώθηκε σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2003 στο περιοδικό «Εφοπλιστής», η απάντηση μπορεί να βρεθεί ίσως στα πρώτα συμπεράσματα του τετραετούς (2003-2007) ευρωπαϊκού προγράμματος «ΕC-PHAROS - Μια ολιστική στρατηγική για τη διατήρηση, την ανάπλαση και την ένταξη στη ζωή των σύγχρονων κοινωνιών των παλαιών πέτρινων φάρων της Ευρώπης», που συντόνισε το Εργαστήριο Δομικών Υλικών του ΑΠΘ. Στο πρόγραμμα αυτό, εκτός από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, συμμετείχαν τρεις ακόμη εταίροι από τη Νορβηγία, τη Βρετανία και την Κύπρο, που ο καθένας ανέλαβε τη μελέτη, την αποκατάσταση και την ανάδειξη ενός πέτρινου φάρου. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος αναπτύχθηκε μια ολιστική μεθοδολογία για τη μελέτη συγκεκριμένων φάρων -η οποία όμως είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σε οποιονδήποτε πέτρινο φάρο του ευρωπαϊκού ή του ελλαδικού χώρου- με στόχο την αντιμετώπιση του φάρου ως μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και ως χωρόσημου ιστορικής, αρχιτεκτονικής, κατασκευαστικής, λειτουργικής, τεχνολογικής και πολιτισμικής αξίας. Η ομάδα του Εργαστηρίου Δομικών Υλικών του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Ιωάννας Παπαγιάννη, ανέλαβε -με την υποστήριξη της Υπηρεσίας Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού, της 4ης Εφορείας Νεοτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ και του δήμου Νέας Μηχανιώνας- τη μελέτη του φάρου του Μεγάλου Εμβόλου στο Αγγελοχώρι, η οποία περιλαμβάνει την τεκμηρίωση, τις εργαστηριακές και επιτόπιες μετρήσεις, προτάσεις υλικών και μεθόδων επέμβασης καθώς και προτάσεις για την ανάδειξη τόσο του φάρου όσο και του ευρύτερου χώρου του.
Η ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η οργάνωση μιας έκθεσης με αντικείμενο τους φάρους του ελλαδικού και ευρωπαϊκού χώρου αποτέλεσε την καταληκτική δραστηριότητα του προγράμματος. Μέσα από ποικίλα εκθέματα και παράλληλες δραστηριότητες, οι διοργανωτές της επιδιώκουν να πληροφορήσουν τους επισκέπτες για την αξία των φάρων αλλά και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα. Εκτός από την παρουσίαση ιστορικών φανών από πέτρινους φάρους του ελλαδικού χώρου οι οποίοι φυλάσσονται σήμερα στην Υπηρεσία Φάρων, οι επισκέπτες θα πληροφορούνται για την ιστορία του φάρου -από την ανοιχτή φωτιά και τον πυρσό που λειτουργούσε ως βοήθημα των ναυτικών στους ιστορικούς θαλάσσιους δρόμους της Ευρώπης- καθώς και για την τεχνολογική και τυπολογική εξέλιξή του μέσα στους αιώνες και τη μετατροπή του σε κύριο οδηγό της ναυσιπλοΐας, από τον 17ο αιώνα και μετά, έως και τη θέση του στη σύγχρονη κοινωνία, της οποίας η τεχνολογική ανάπτυξη έχει απαξιώσει τη λειτουργική του αξία. Η έκθεση αποτελείται από οκτώ θεματικές ενότητες, η πρώτη από τις οποίες προσεγγίζει τον φάρο μέσω της μυθολογικής και ιστορικής του διάστασης και περιλαμβάνει επίσης παραδείγματα από γνωστούς ιστορικούς φάρους. Η χωροθέτηση των φάρων, οι χάρτες ναυσιπλοΐας και οι φαροδείκτες παρουσιάζονται στην ενότητα που αφορά στο «φαρικό δίκτυο», ενώ η τυπολογία τους αποτελεί το αντικείμενο μιας άλλης ενότητας που εξετάζει τα αρχιτεκτονικά, μορφολογικά και κατασκευαστικά στοιχεία τους. Η τεχνολογική εξέλιξη των φάρων αφορά μια ενότητα που περιλαμβάνει τις εναλλαγές των ενεργειακών πηγών τους -φωτιά, κεριά, λαμπτήρες λαδιού, ηλεκτρισμός, φωτοβολταϊκά τόξα- ενώ μία ακόμη ενότητα αφορά στον ρόλο των φάρων στα οχυρωματικά έργα των λιμανιών. Δύο ενότητες αφορούν τη σχέση των ανθρώπων με τους φάρους -με μαρτυρίες φαροφυλάκων η πρώτη και με αναφορές στην παρουσία του φάρου στην τέχνη η δεύτερη- ενώ, τέλος, παρουσιάζονται και οι μελέτες των τεσσάρων εταίρων που στοχεύουν στην ένταξη των φάρων στη σύγχρονη κοινωνία.

[1] http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=7485

read more “Oι άγρυπνοι φύλακες των θαλάσσιων δρόμων”

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΑΧΘΟΥ

Ο Φάρος της Κόπραινας χτίστηκε το 1906 πάνω στη βαθιά λάσπη των εκβολών του Βωβού ποταμού.
Θεμελιώθηκε σε πασσάλους καρφωμένους στο έδαφος όπως και τα κτήρια της Βενετίας. Αρχικά είχε έναν εξωτερικό κλειστό διάδρομο που συνέδεε τον πύργο του φάρου με την κατοικία του φαροφύλακα.
Υπήρξε ο μοναδικός φάρος στην Ελλάδα που συνδεόταν με το φαρόσπιτο μέσω ενός εξωτερικού κλειστού διαδρόμου.
Η δημιουργία του Μουσείου στο Φάρο της Κόπραινας Αρτας του Αμβρακικού Κόλπου, οφείλεται στη διάθεση του κτιρίου του Φάρου και του Αυθεντικού Υλικούς από την Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού.
Το Μουσείο περατώθηκε το 2000 στο πλαίσιο των έργων του 2ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ", Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

Υπεύθυνος φορέας:
Εταιρεία Ανάπτυξης Αμβρακικού (ΕΤΑΝΑΜ Α.Ε.)

Ανάδοχος:
ΟΙΚΟΣ - Διαχείριση Φυσικού Περιβάλλοντος Ε.Π.Ε.

Επιστημονικός υπεύθυνος:
ΟΙΚΟΣ - Διαχείριση Φυσικού Περιβάλλοντος Ε.Π.Ε.

Μουσειογραφική μελέτη - Σχεδιασμός - Συντονισμός καλλιτεχνικού και κατασκευαστικού έργου:
Οργάνωση Μέσων Ερμηνείας Περιβάλλοντος Ε.Π.Ε.

Ομάδα εργασίας:
Αδαμαντίδου Σμαράγδα, βιολόγος, μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων της UNESCO
Αράπης Θωμάς, βιολόγος
Βιδάλης Αρης, γραφίστας
Βρεττού Εφη, περιβαλλοντολόγος
Ζηνέλη Σταματία, υποστήριξη παραγωγής
Ζόγκαρης Σταμάτης, γεωγράφος - βιολόγος
Κατσίκας Νικόλαος, γεωλόγος, μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων της UNESCO
Κοτταρίνου Ευσταθία, συντηρήτρια έργων τέχνης
Χατζηρβασάνης Βασίλειος, δασολόγος (κείμενα, συντονισμός επιστημονικής επιμέλειας)

Εικαστική επιμέλεια εκθεματικών επιφανειών & ηλεκτρονική επεξεργασία:
Βιδάλης Αρης

Απόδοση στα αγγλικά:
Μακ Πόλιν Φιόνα

Φωτογραφικό υλικό:
Υπηρεσία Φάρων Πολεμικού Ναυτικού
Σκουλάς Γιάννης

Σχέδια:
Παπαγεωργίου Γήσης
Χατζηρβασάνης Βασίλης

Αλλο εποπτικό υλικό και πηγές:
Δημόπουλος Ντίνος "Τα δελφινάκια του Αμβρακικού" (εκδ. Καστανιώτης)
Καραγιάννης Δημήτριος "Πώς γνώρισα την Αρτα από το έτος 1906 - 1962"
Μανιατάκος Θ. "Πέτρινοι Φάροι - Παιχνίδι με το όριο" (μελέτη στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΕΠΜ)
Παπαγεωργίου Γήσης "Ελληνικοί Πέτρινοι Φάροι" (εκδ. Αμμος) και "Φάροι - Οδηγοί της νύχτας στις ελληνικές ακτές" (περ. Γαιόραμα)
Σκουλάς Γιάννης "Φάροι: Πέτρα και Φως" (εκδ. Αμμος)
Τριαντάφυλλος Κώστας "Η Κόπραινα (το λιμάνι του Κομποτίου)", "Ελληνικοί Παραδοσιακοί Φάροι" και "Τηλεπικοινωνίες: από τις φρυκτωρίες στους δορυφόρους" (εφημ. Καθημερινή - Επτά Ημέρες) "Η τεχνολογία των Ελλήνων: οι αρχαίοι θαυματοποιοί" και "Το φως που καίει" (εφημ. Ελευθεροτυπία)
"Πρέβεζα" (έκδοση Ν. Καράμπελα και Δήμου Πρέβεζας)
Ναυτιλιακοί χάρτες και "Φαροδείκτες των ελληνικών παραλιών" (1897, 1903, 1990) (έκδοση Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού)

Σιδηρές κατασκευές:
Βιοτεχνία "Α.Δ. Κοτταρίνου"
Κοτταρίνος Δημήτριος
Τζανής Γεώργιος

Ψηφιακή εκτύπωση εκθεματικών επιφανειών:
Οργάνωση Μέσων Ερμηνείας Περιβάλλοντος Ε.Π.Ε.

Επικολλήσεις:
Αγγελοσόπουλος Δημήτρης

Ευχαριστίες:
Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, Αντιναύαρχο Ιωαννίδη Γεώργιο ΠΝ
Διευθυντής Υπηρεσίας Φάρων, Αρχιπλοίαρχο (Μ) Παπαδόπουλο Αθανάσιο ΠΝ
Τμηματάρχη Κτιρίων Φάρων και Ζωνών Ασφαλείας Ντζουνη Βασιλική
και
Δημοτική Αρχή Κομποτίου
Αλεξανδροπούλου Ευανθία, περιβαλλοντολόγο
Βαρελή Κωνσταντίνο
Κωνσταντελάκη Μάκη, ζωγράφο - σκηνογράφο
Μαϊστρο Μίνω, ηλεκτρολόγο - μηχανολόγο
Παπαγεωργίου Γήση
Τάτση Τίτα και Γιώργο

read more “ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΑΧΘΟΥ”